Python ilə tanışlıq

6.1 Python dilinin tarixi

Python 1990-cı illərin əvvəllərində, Niderlandda Guido van Rossum tərəfindən yaradılmışdır. Python-un yaradılmasının əsas məqsədi kodun oxunaqlılığını və istifadəsinin rahatlığını təmin etmək idi ki, bu da proqramçılara hər səviyyədə mürəkkəblikdə olan proqramları məntiqi və aydın bir şəkildə yazmağa imkan verirdi. Python o dövrdə hakim olan C dilinə nisbətən kifayət qədər sadə bir dil idi.

Python-un ilk versiyası, Python 1.0, fevral 1991-ci ildə buraxılmışdır. Bu versiyada artıq istisnalar, funksiyalar, modullar və məlumat tipləri mövcud idi ki, bu da proqramlaşdırma prosesini əhəmiyyətli dərəcədə asanlaşdırırdı. Sonrakı illərdə Python tədricən inkişaf edirdi. Dil yeni imkanlarla və genişləndirmələrlə zənginləşdirilirdi.

2000-ci ildə Python 2.0 buraxıldıqda, Unicode dəstəyi dilə əlavə olunmuşdu, bu isə beynəlxalq tətbiqlərin dəstəklənməsi baxımından böyük bir addım idi. Python 2 həmçinin "zibil toplama" sistemi və tam funksional modulların dəstəklənməsini də təmin etmişdi.

2008-ci ilin dekabr ayında, əhəmiyyətli yeniliklərlə Python 3.0 versiyası buraxıldı ki, bu da əvvəlki versiyalarla uyğun deyildi. Yeni versiya, məsələn, sətirlərlə iş (bütün sətirlər Unicode olaraq varsayılan oldu), məlumat modeli və sintaksis kimi sahələrdə təkmilləşdirmələr gətirdi. Bütün bunlar Python-u daha güclü və rahat etdi.

O vaxtdan bəri Python icması ciddi şəkildə böyüdü. Python indi veb inkişaf, elmi araşdırmalar, süni intellekt, maşın təlimi, məlumatların emalı və bir çox digər sahələrdə istifadə olunur. Onun öz ifadəliliyi, çevikliyi və geniş kitabxana dəsti sayəsində Python, təhsil və peşəkar məqsədlər üçün ən çox istifadə olunan proqramlaşdırma dilləri arasında lider mövqeyini tutmağa nail olmuşdur.

Hə, hə, kimə təsir bağışlayıram ki?! Əslində Python-da çatışmazlıqlar az deyil. Amma o çox sadədir və bu onun elə bir kozırıdır ki, heç kim onu uda bilmir. Onun sadəlik və sintaksisinin təmizliyi yeni proqramçıları cəlb etməyə davam edir və bu, Python-u bu gün ən populyar proqramlaşdırma dillərindən birinə çevirir.

6.2 Python Versiyaları

Əgər Python-da köklü dəyişikliklər edilsə və bu dəyişikliklər əvvəlki versiyalarla uyğunluğu pozsa, onda dilin versiyası 1 vahid artırılır. Əslində bu zaman yeni bir dil yaradılır, əvvəlki dilə bənzəsə də, ondan əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənir.

Python dilinin 3 versiyası mövcuddur: 1, 2, 3, hansı ki, bir-birilə uyğun deyil. Versiya 1 çoxdan olub, ancaq 2-ci və 3-cü versiyalar eyni anda inkişaf etməyə davam etdi. Beləliklə, indi internetdə həm 2.x versiyası, həm də 3.x versiyası üçün çoxlu sənədlər və nümunələr var. Qarışdırmayın.

Hər il Python-da dəyişikliklər əlavə olunur, amma bu dəyişikliklər çox kiçik olur. Python versiya 3.8-dən bəri çox dəyişməyib. Hal-hazırda "Python-un yeni versiyası" hər il çıxır, amma bu versiya sadəcə nöqtədən sonra gələn rəqəmlə ifadə olunur:

Python dilinin təkmilləşdiriciləri yazır ki, "versiya 4.x heç vaxt çıxmasın istəyirik" — bununla artıq kodun geriyə uyğunluğunu pozmaq istəmədiklərini nəzərdə tuturlar. Elə isə hər şey plan üzrə getsə, 2074-cü ildə Python 3.62 versiyasını görəcəyik.

Biz sizinlə Python və onun kitabxanalarını 3.12 versiyası əsasında öyrənəcəyik, amma yaxın illərdə prinsipial dəyişikliklər gözlənilmir. Belə ki, əgər siz bu sətirləri 2025-ci ildə oxuyursunuzsa, o vaxt artıq Python 3.13 mövcud olsa belə, bütün materiallar yenə də aktual qalacaq.

6.3 Python bu gün harada istifadə olunur

Bu gün Python proqramlaşdırma dünyasında liderlərdən biridir. O, öz elastikliyi, gücü və sadəliyi sayəsində müxtəlif sahələrdə geniş tətbiq tapır. Python-un istifadəsinin əsas istiqamətləri bunlardır:

Veb inkişafı: Django və Flask kimi framework-lar sayəsində Python veb-saytların və internet tətbiqlərinin yaradılması üçün geniş istifadə olunur. Bu, təhlükəsiz və genişlənə bilən veb-servisləri tez hazırlamağa imkan verir.

Elm və verilənlərin analizi: Python elmi tədqiqatlar, verilənlərin analizi və maşın öyrənməsi sahəsində aparıcı dillərdən biridir. NumPy, SciPy, Pandas, Matplotlib və Scikit-learn kimi kitabxanalara görə geniş istifadə olunur.

Süni intellekt və maşın öyrənməsi: Python TensorFlow, Keras və PyTorch kimi güclü alətlər təqdim edir ki, bu da onu Süni İntellekt və dərin öyrənmə layihələri üçün üstün seçim edir.

Avtomatlaşdırma və skript yazma: Python-un sadəliyi onu sistem inzibatçılığı və proqram təminatını test etməkdə rutin işləri və prosesləri avtomatlaşdıran skriptlər yazmaq üçün ideal edir.

Oyun inkişafı: Pygame kimi kitabxanaları istifadə edərək, tərtibatçılar Python ilə oyunlar və digər qrafik tətbiqlər yarada bilərlər.

Maliyyə sektoru: Banklar və maliyyə institutları Python-dan maliyyə məlumatlarının analizi, risk modelləşdirilməsi və ticarət əməliyyatlarının avtomatlaşdırılması üçün istifadə edirlər.

Əşyaların İnterneti (IoT): Python müxtəlif cihazlarda, o cümlədən mikrokontrolerlərdə işləmək qabiliyyətinə görə IoT cihazlarının və sistemlərinin hazırlanmasında tətbiq olunur.

Təhsil və akademik tədqiqatlar: Dil tez-tez universitetlərdə proqramlaşdırmaya giriş kursu kimi xidmət edir və tədqiqat layihələrində yeni ideyaların prototiplənməsi və test edilməsi üçün istifadə olunur.

Python tərtibatçıları icması daim inkişaf edir, yeni kitabxanalar, framework-lar və həllər yazılır. Son vaxtlar Python Süni İntellekt və maşın öyrənməsində fəal şəkildə tətbiq olunmağa başlayıb.

Beləliklə, Python tərtibatçısı olmağa qərar vermək — düzgün və uzaqgörən bir addımdır!