Windows-da Linux ilə işləmək: WSL

1. WSL nədir?

İndi maraqlı mövzuya yaxınlaşırıq: əgər əsas əməliyyat sisteminiz kimi Windows istifadə edirsinizsə Linux ilə necə işləmək olar? WSL dünyasına xoş gəlmisiniz!

WSL (Windows Subsystem for Linux) — Microsoft tərəfindən təqdim olunan texnologiyadır, hansı ki Linux distributivlərini birbaşa Windows-da işlətməyə imkan verir. İki versiyası mövcuddur:

• WSL1: Windows və Linux arasında sistem çağırışları səviyyəsində uyğunluğu təmin edir. Bu, Linux-un davranışını Windows nüvəsi vasitəsilə emulyasiya edir.
• WSL2: gizli yüngül virtual maşın vasitəsilə tam Linux nüvəsindən istifadə edir. Bu, WSL2-ni daha sürətli və real Linux ilə daha uyğun edir.

WSL — iki dünya arasında bir növ kompromis kimidir: siz Linux alətlərindən istifadə edirsiniz, amma Windows ekosistemində qalırsınız. Bu, proqramçılar üçün böyük üstünlükdür: sevdiyiniz Linux komandaları ilə proqramlaşdırma, test və serverlərin quraşdırmasını edə bilərsiniz.

---

2. Niyə WSL vacibdir?

1. İnkişaf və test: WSL, proqramçıların Linux mühitində işləməsinə imkan yaradır, kompüteri yenidən yükləmədən və ya virtual maşınlardan istifadə etmədən.
2. Docker və konteynerlər: WSL2 Docker-i dəstəkləyir ki, bu da konteynerlərlə işləmək üçün xüsusilə faydalıdır.
3. Fayl sistemlərinin inteqrasiyası: Windows və Linux arasında eyni fayl sistemindən istifadə edərək faylları asanlıqla mübadilə edə bilərsiniz.
4. Quraşdırmanın asanlığı: WSL-in quraşdırılması cəmi bir neçə dəqiqə çəkir.

WSL virtual maşından nə ilə fərqlənir?

• Virtualizasiya tələb etmir. Sizə VirtualBox, VMware və ya Hyper-V quraşdırmağa ehtiyac yoxdur. WSL sistem səviyyəsində işləyir.
• Daha az resurs. WSL adi virtual maşınla müqayisədə daha az RAM və prosessor istifadə edir.
• Windows ilə inteqrasiya. Siz Windows və Linux arasında faylları asanlıqla mübadilə edə bilərsiniz, Linux və Windows komandalarını birlikdə (!) işə sala bilərsiniz və eyni şəbəkə interfeyslərindən istifadə edə bilərsiniz.

---

3. WSL-in quraşdırılması

1. Sistem tələblərinin yoxlanılması

Başlamazdan əvvəl əmin olun ki, sisteminiz minimum tələblərə cavab verir:

• Windows 10 (versiya 2004 və yuxarı) və ya Windows 11.
• BIOS/UEFI-də virtualizasiyanın aktiv edilməsi.

Windows versiyasını yoxlamaq üçün PowerShell-i açın və aşağıdakı əmri yerinə yetirin:

winver

Belə bir pəncərə görməlisiniz:

PowerShell-i Windows-da necə açacağınızı bilmirsinizsə, Win+S düymələrini basın və powershell yazın.

2. WSL-in aktiv edilməsi

PowerShell-i administrator olaraq açın və aşağıdakı əmri yerinə yetirin:

wsl --install

Bu əmr avtomatik olaraq WSL-i quraşdıracaq, Linux nüvəsini yükləyəcək və WSL2-ni standart versiya olaraq təyin edəcək.

Əgər bu əmr hər hansı bir səbəbdən işləmir, WSL-i Windows-un əlavə komponentləri vasitəsilə əl ilə aktiv edə bilərsiniz:

1. "İdarəetmə paneli" → "Proqramlar və komponentlər" → "Windows komponentlərinin aktivləşdirilməsi və ya söndürülməsi"-ni açın.
2. Aşağıdakıları aktivləşdirin:
   • Linux üçün Windows Subsystem.
   • Virtual Maşın Platforması.

Bundan sonra kompüterinizi yenidən başladın.

3. Distribyutiv seçimi və quraşdırılması

WSL vasitəsilə Ubuntu, Debian, Kali Linux və bir çox digər məşhur Linux distribyutivlərini quraşdıra bilərsiniz. Mövcud olan distribyutivlərin siyahısını görmək üçün aşağıdakı əmri yerinə yetirin:

wsl --list --online

Siyahıda mövcud olan distribyutivləri görəcəksiniz:

PS C:\Users\Admin> wsl --list --online
The following is a list of valid distributions that can be installed.
Install using 'wsl.exe --install <Distro>'.

NAME                            FRIENDLY NAME
Ubuntu                          Ubuntu
Debian                          Debian GNU/Linux
kali-linux                      Kali Linux Rolling
Ubuntu-18.04                    Ubuntu 18.04 LTS
Ubuntu-20.04                    Ubuntu 20.04 LTS
Ubuntu-22.04                    Ubuntu 22.04 LTS
Ubuntu-24.04                    Ubuntu 24.04 LTS
OracleLinux_7_9                 Oracle Linux 7.9
OracleLinux_8_7                 Oracle Linux 8.7
OracleLinux_9_1                 Oracle Linux 9.1
openSUSE-Leap-15.6              openSUSE Leap 15.6
SUSE-Linux-Enterprise-15-SP5    SUSE Linux Enterprise 15 SP5
SUSE-Linux-Enterprise-15-SP6    SUSE Linux Enterprise 15 SP6
openSUSE-Tumbleweed             openSUSE Tumbleweed

Məsələn, Ubuntu-nu quraşdırmaq üçün aşağıdakı əmri yerinə yetirin:

wsl --install -d Ubuntu

Quraşdırmadan sonra distribyutivi başlatın ki, konfiqurasiyanı tamamlaya biləsiniz (məsələn, istifadəçi adı və şifrəni təyin etmək üçün).

---

3. Varsayılan olaraq WSL2-nin konfiqurasiyası

WSL2-dən istifadə etmək üçün (və bu çox tövsiyə edilir), əmin olun ki, WSL2 aktivdir. Onu varsayılan versiya olaraq təyin edin:

wsl --set-default-version 2

Əgər artıq WSL1 ilə bir distributiv quraşdırmısınızsa, onu WSL2-yə yeniləyə bilərsiniz:

wsl --set-version <Distro_Adi> 2

Nümunə:

wsl --set-version Ubuntu 2

---

4. WSL-in Windows ilə inteqrasiyası

WSL Windows ilə mükəmməl inteqrasiya olunur, bu da hər iki sistemin imkanlarını istifadə etməyə imkan yaradır. Əsas məqamlar bunlardır:

1. Fayllarla mübadilə

WSL Windows fayl sistemini /mnt direktoryasında montaj edir. Məsələn:

cd /mnt/c/Users/SizinAdınız

Linux-dan birbaşa Windows faylları ilə işləyə bilərsiniz. Bənzər şəkildə, WSL-dəki faylları Windows-da \\wsl$\<Distro_Adı> yolu ilə Fayl Menecerində istifadə edə bilərsiniz.

2. Windows komandalarını Linux-da istifadə

Bəli, WSL-dən birbaşa Windows komandalarını işə sala bilərsiniz. Məsələn:

explorer.exe .

Hazırki direktoriyanı Fayl Menecerində açacaq.

3. Linux komandalarını PowerShell-də istifadə

WSL Linux komandalarını birbaşa PowerShell vasitəsilə işlətməyə imkan yaradır. Məsələn:

wsl ls

---

5. WSL-in real inkişafda istifadəsi

Veb-serverlə iş

WSL-də Nginx ya da Apache serverini işə sala və Windows-dakı browser vasitəsilə ona giriş edə bilərsiniz. Məsələn:

1. WSL-də Nginx-i quraşdırın:

   sudo apt update
   sudo apt install nginx

2. Serveri işə salın:

   sudo service nginx start

3. Browser-i açın və http://localhost ünvanına keçin.

Docker-in quraşdırılması

WSL2 tam şəkildə Docker-i dəstəkləyir. Windows-da Docker Desktop-u quraşdırın, o avtomatik olaraq WSL2 ilə inteqrasiya olunacaq.

---

6. WSL üçün Faydalı Əmrlər

• Quraşdırılmış distributivlərə baxış:

  wsl --list --verbose
  

  Bütün quraşdırılmış distributivləri, onların versiyalarını və statusunu göstərir.

• Bütün distributivlərin dayandırılması:

  wsl --shutdown
  

• Distributivin silinməsi (diqqət!):

  wsl --unregister <Distributiv_Adı>
  

• Müəyyən bir qovluqda WSL açılması:

  wsl ~/
  

---

7. Tipik səhvlər və onların həlli

1. Səhv: "WSL is not enabled"

Əgər siz "WSL is not enabled" mesajını görürsünüzsə, "Control Panel"-də və ya PowerShell vasitəsilə onu aktiv etdiyinizə əmin olun. Həmçinin prosessorunuzun virtualizasiyanı dəstəklədiyini yoxlayın (o, BIOS-da aktiv olmalıdır).

2. wsl --install komandası işləmir

Bu, köhnəlmiş Windows versiyası ilə bağlı ola bilər. Əməliyyat sisteminizi son versiyaya yeniləyin.

3. Docker-i işə salmaqla bağlı problemlər

Distribütivinizin WSL2 istifadə etdiyinə və WSL1 olmadığına əmin olun. Bunu aşağıdakı ilə yoxlaya bilərsiniz:

wsl --list --verbose

4. WSL-dən serverə qoşulmaq mümkün deyil

Windows firewall-ın əlaqələri bloklamadığını yoxlayın.

---

8. Praktiki tapşırıq

1. WSL və Ubuntu distributivini quraşdırın.
2. Distributivinizin WSL versiyasını yoxlayın:

   wsl --list --verbose
   

3. WSL-dən istifadə edərək /mnt/c/Users/SizinAdınız/Documents direktoriyasında test.txt adlı mətn faylı yaradın:

   echo "Salam, WSL!" > /mnt/c/Users/SizinAdınız/Documents/test.txt
   

4. PowerShell vasitəsilə faylın məzmununa baxın:

   type C:\Users\SizinAdınız\Documents\test.txt
   

5. Ulduzlu tapşırıq: Nginx-i quraşdırın, işə salın və brauzerdə http://localhost açın.

Beləliklə, siz Linux-u Windows üzərində quraşdırmaqdan tutmuş real istifadəyə qədər olan bütün addımları keçdiniz. Bu alətlə siz istənilən iş tapşırıqları üçün iş mühitlərini asanlıqla və tez bir şəkildə təşkil edə bilərsiniz.