Instalacja Linuxa: wybór środowiska, demonstracja instalacji

1. Instalacja Linuxa

Więc, do tego momentu pewnie już poznałeś fascynującą historię Linuxa, dowiedziałeś się, że każda dystrybucja to jak konstruktor z jąder, bibliotek i narzędzi, i że przy tym każda ma swój urok (albo "menedżer pakietów", jeśli wolisz). Dziś zanurzymy się w praktyczną część i zainstalujemy Linuxa! To ten moment, gdy wiedza teoretyczna zamienia się w coś, co można dotknąć. No, albo przynajmniej przesunąć kursorem w terminalu.

Masz 3 opcje systemu operacyjnego:

1. Linux - nic nie musisz dodatkowo instalować
2. MacOS - stworzony na bazie Unix i kompatybilny z Linuxem. Powinien wystarczyć do nauki podstaw Linuxa.
3. Windows:
   • Windwos 11 - po prostu włącz WSL2 i będziemy pracować na wbudowanym jądrze Linuxa.
   • Windows 10 - zaktualizuj system i włącz WSL2
   • Windows 8 lub starszy - musisz zainstalować Linux na maszynie wirtualnej.

---

2. Jak wybrać odpowiednią dystrybucję?

Czym różnią się dystrybucje?

Zanim zabierzemy się za instalację, musisz zrozumieć, która dystrybucja jest odpowiednia dla Twoich potrzeb. Oto kilka wskazówek, które pomogą dokonać właściwego wyboru:

Złota zasada: jeśli jesteś początkującym, zacznij od Ubuntu. To jak Linux z kółkami treningowymi.

Minimalne wymagania

Linux nie potrzebuje superkomputera, żeby działać. Oto przykładowe specyfikacje dla podstawowej dystrybucji:

• Procesor: 2-rdzeniowy, 1 GHz i więcej.
• Pamięć RAM: 2 GB (lepiej więcej).
• Wolne miejsce na dysku: od 20 GB.
• Obsługa BIOS/UEFI.

Jeśli masz chociaż 4 GB pamięci RAM, Linux będzie działał jak burza. A jeśli mniej — nadal będzie działał, ale z lekkim "zapasem cierpliwości".

---

3. Jak przygotować się do instalacji?

Sposób instalacji: Maszyna wirtualna czy fizyczne urządzenie?

Są dwa główne podejścia:

1. Instalacja na maszynie wirtualnej. To idealna opcja, żeby przetestować Linuxa bez ryzyka. Możesz użyć takich programów, jak:

   • VirtualBox: darmowy i popularny.
   • VMware Workstation Player: darmowy do użytku niekomercyjnego.

2. Instalacja fizyczna. Jeśli jesteś gotowy „zahandlować Windowsa” lub masz stary laptop, to twój wybór.

Tworzenie bootowalnego nośnika

Jeśli chcesz zainstalować Linuxa na fizycznym urządzeniu, będziesz potrzebować bootowalnego pendrive’a. Program Rufus dla Windowsa świetnie się do tego nadaje. Jeśli używasz macOS, użyj Etcher.

1. Pobierz plik ISO dystrybucji z oficjalnej strony internetowej.
2. Zainstaluj Rufus/Etcher.
3. Uruchom program i wybierz swój plik ISO oraz pendrive.
4. Rozpocznij proces zapisu.

To wszystko, twój pendrive jest gotowy!

---

4. Demonstracja instalacji: krok po kroku

Nadszedł najbardziej ekscytujący moment naszego wykładu. Będziemy instalować Linuxa. Na przykład weźmiemy Ubuntu.

1. Konfiguracja BIOS/UEFI

Żeby komputer rozpoczął bootowanie z USB, może być konieczna zmiana ustawień BIOS albo UEFI. Robi się to w następujący sposób:

1. Zrestartuj komputer.
2. Podczas bootowania naciśnij klawisz (często to Del, F2, Esc, ale zależy od twojego urządzenia).
3. Przejdź do zakładki "Boot" i ustaw urządzenie USB na pierwsze miejsce.

Gratulacje, to była twoja pierwsza mini-przygoda w świecie magii systemowej!

2. Bootowanie do instalatora

Po konfiguracji BIOS zrestartuj komputer z podłączonym pendrive’em. Powita cię coś w stylu "Try Ubuntu without installing" i "Install Ubuntu". Wybierz drugą opcję.

3. Wybór języka i układu klawiatury

Pierwszy krok w instalatorze to wybór języka. Dla większości to "Polski" lub "English", jeśli preferujesz interfejs po angielsku. Następnie skonfiguruj klawiaturę (zwykle układ wybiera się automatycznie, ale sprawdź to jeszcze raz).

4. Wybór typu instalacji

Na tym etapie możesz wybrać:

• Erase disk and install Ubuntu — jeśli chcesz całkowicie zastąpić obecną instalację (stary komputer, czysta instalacja).
• Install Ubuntu alongside Windows — jeśli chcesz zachować Windowsa.
• Something else — dla zaawansowanej konfiguracji partycji.

Dla początkujących najlepsza będzie pierwsza opcja. Jeśli wybrałeś "coś innego", już jesteś ekspertem, a my przechodzimy do następnego kroku.

5. Konfiguracja partycji dysku

Jeśli jednak wybrałeś "Something else", będziesz musiał stworzyć następujące partycje:

• /: partycja główna. Zalecane przynajmniej 20 GB.
• swap: partycja wymiany. Dla systemów z 2-4 GB RAM-u ustaw swap na 2 razy większy niż pamięć RAM.
• /home: partycja dla danych użytkownika (zalecana, ale nieobowiązkowa).

Tak wygląda to w interfejsie GUI instalatora:

[ + ] Create partition
Type: Ext4
Mount point: /
Size: 20 GB

Po wszystkich ustawieniach kliknij "Kontynuuj".

6. Konfiguracja użytkownika

Wymyśl nazwę dla swojego użytkownika i hasło. To będą twoje magiczne klucze do systemu. Nazwa komputera może być czymś w stylu "Tux-PC" albo "To_komputer".

Oto kilka wskazówek:

• Hasło: nie "12345". Lepiej coś trudniejszego, ale zapadającego w pamięć.
• Automatyczne logowanie: wyłącz, jeśli bezpieczeństwo jest ważne.

7. Zakończenie instalacji

Po konfiguracji instalator zacznie kopiowanie plików. Proces ten trwa od 10 do 30 minut w zależności od twojego urządzenia.

Gdy wszystko się zakończy, zostaniesz poproszony o zrestartowanie komputera. Hura, właśnie zainstalowałeś Linuxa!

---

5. Pierwsze kroki po instalacji

1. Sprawdź system

Po załadowaniu zobaczysz pulpit lub interfejs terminala. Pierwsza rzecz, którą warto zrobić:

• Otwórz menu i znajdź "Terminal". Witamy w CLI!
• Wykonaj kilka poleceń, aby sprawdzić:

   whoami    # Dowiedz się, jaka jest twoja aktualna nazwa użytkownika.
   uname -a  # Upewnij się, że jesteś na Linuxie.

2. Zainstaluj aktualizacje

W przypadku Ubuntu jest to proste:

sudo apt update && sudo apt upgrade -y

I oto pierwszy powód, żeby pokochać Linuxa: wszystko się aktualizuje bez restartu.

---

6. Częste błędy i ich rozwiązania

• Komputer nie widzi pendrive'a przy uruchamianiu. Winowajcą jest zazwyczaj nieprawidłowa konfiguracja BIOS. Sprawdź, czy pendrive został ustawiony jako nośnik rozruchowy.
• Brakuje miejsca na dysku. Upewnij się, że wcześniej zwolniłeś wystarczającą ilość miejsca lub poprawnie używasz partycji.
• Zepsułeś Windowsa (albo tak ci się wydaje). Nie panikuj! Jeśli Windows się nie uruchamia, często pomaga komenda przywracania bootloadera w Linuxie. Szukaj w Google: "GRUB repair".

---

Gratulacje, posadziłeś swoje drzewo... czyli skonfigurowałeś swój pierwszy system Linux! Teraz masz narzędzie do pracy i zabawy, a przed tobą nowe horyzonty wiersza poleceń!

7. Instrukcja krok po kroku

Jak zainstalować Linux używając Virtualbox

Jeśli nigdy nie instalowałeś(-aś) wirtualnych maszyn, poniżej znajdziesz instrukcję krok po kroku ze zdjęciami.

Będziesz potrzebować:

• Installer Oracle VM VirtualBox dla Windows Hosts Link do pobrania: Download Oracle VM VirtualBox
• Obraz systemu operacyjnego Ubuntu Linux w formacie ISO Link do pobrania: Download Ubuntu Desktop

Na początek musisz zainstalować i uruchomić aplikację VirtualBox.

Tworzymy wirtualną maszynę

Kliknij przycisk „Utwórz”, wybierz z listy typ systemu operacyjnego „Linux”, jeśli nie masz własnych preferencji dotyczących dystrybucji, wybierz wersję „Ubuntu” 64-bitową, a nazwę możesz wprowadzić dowolną.

Określ ilość pamięci RAM przydzielonej dla wirtualnego systemu. Zalecana wartość to 1024 MB.

Określ rozmiar przestrzeni dyskowej przydzielonej dla wirtualnego systemu. Zalecana wartość to 10 GB.

Typ wirtualnego dysku twardego można pozostawić bez zmian — VDI (VirtualBox Disk Image).

Format przechowywania danych wybierz według własnych preferencji. Dynamiczny wirtualny dysk twardy rośnie w miarę zapełniania, a stały tworzony jest natychmiast w rozmiarze określonym w poprzednim kroku.

Nazwę i rozmiar pliku można pozostawić bez zmian i od razu kliknąć przycisk „Utwórz”.

Po zakończeniu zostanie utworzona wirtualna maszyna, ale jest ona na razie bez systemu operacyjnego. Aby go zainstalować, należy pobrać Ubuntu Linux (64-bit).

Instalujemy Linux

Kliknięcie przycisku „Uruchom” powinno spowodować pojawienie się okna dialogowego z prośbą o wskazanie ścieżki do pobranego obrazu ISO. Zrób to i kliknij przycisk „Kontynuuj”.

Wirtualna maszyna automatycznie wykona część procesów, ale w niektórych operacjach nadal będzie wymagana interwencja użytkownika.

Wybierz obsługę językową z listy po lewej stronie i kliknij „Zainstaluj Ubuntu”.

Możesz pobrać aktualizacje bezpośrednio na etapie instalacji.

Bez obaw wybierz opcję „Wymaż dysk i zainstaluj Ubuntu” i przechodź dalej.

Jeśli wybrałeś(-aś) język polski na pierwszym etapie instalacji, zostanie zaproponowany polski układ klawiatury jako dodatkowy.

Wypełnij pola i wybierz tryb logowania do systemu.

Następnie rozpocznie się procedura partycjonowania dysku, przenoszenia plików, instalacji aktualizacji i inne procesy, które nie wymagają bezpośredniej interwencji użytkownika.

Po zakończeniu wirtualny komputer uruchomi się ponownie i wejdziesz do już zainstalowanego środowiska Ubuntu Linux.

Łączymy system gospodarza i system maszyny na Linux

Ale to jeszcze nie wszystko. Bardzo warto zainstalować tzw. „Dodatki Gościa”. Zawierają one sterowniki i inne pliki systemowe, które są niezbędne dla lepszej wydajności oraz dodatkowych funkcji między systemami operacyjnymi wirtualnymi i gościnnymi.

Wybierz opcję „Urządzenia” w menu VirtualBox, podopcję „Dołącz obraz płyty Dodatków Gościa…” i poczekaj na propozycję uruchomienia aplikacji z wirtualnego napędu.

Wirtualny OS Ubuntu Linux jest teraz zainstalowany i gotowy do pracy.

Link do oficjalnej dokumentacji: Oracle VM VirtualBox User Manual