Zarządzanie systemami plików: komendy lsblk, blkid

1. Znaczenie zrozumienia systemów plików

Witaj na nowym wykładzie naszego kursu, gdzie zanurzymy się w fascynujący świat systemów plików Linux. Dziś dowiemy się, jak znaleźć urządzenia, zrozumieć ich strukturę i odkryć, jakie typy systemów plików są na nich zainstalowane. Dodamy trochę magii wiersza poleceń za pomocą narzędzi lsblk i blkid. A także porozmawiamy, dlaczego programowe "kilofy" do eksploracji danych to zawsze ekstra sprawa!

Czym jest system plików?

Jeśli system operacyjny to "serce" twojego komputera, to system plików jest jego "układem nerwowym". To właśnie on organizuje i zarządza dostępem do danych na urządzeniach takich jak dyski twarde, SSD czy pendrive'y. Określa, jak dane są przechowywane, czytane i zapisywane.

Przykłady systemów plików, które możesz spotkać:

• ext4 — standardowy system plików dla większości dystrybucji Linuxa.
• NTFS — system plików używany przez Windows.
• FAT32 — popularny dla zewnętrznych nośników i pendrive'ów.
• XFS, btrfs — bardziej zaawansowane alternatywy dla Linuxa z obsługą takich funkcji jak snapshoty.

Kiedy podłączasz dysk lub pendrive do Linuxa, system plików musi zostać "zamontowany", aby system mógł na nim pracować. Zarządzać tym (i wieloma innymi rzeczami) będziemy za pomocą komend.

---

2. Polecenie lsblk: przegląd podłączonych urządzeń

Podstawy polecenia lsblk

Linux oferuje wiele narzędzi do pracy z urządzeniami i partycjami. Jednym z najbardziej przydatnych jest polecenie lsblk. Jego nazwa oznacza "list block devices" — pokaż listę urządzeń blokowych.

Składnia jest prosta:

lsblk

To polecenie wyświetla tabelę wszystkich urządzeń blokowych w systemie, w tym dysków twardych, SSD, napędów USB i ich partycji.

Przykład wyniku:

NAME   MAJ:MIN RM  SIZE RO TYPE MOUNTPOINT
sda      8:0    0  500G  0 disk 
├─sda1   8:1    0   50G  0 part /
├─sda2   8:2    0  200G  0 part /home
└─sda3   8:3    0  250G  0 part 
sdb      8:16   1   16G  0 disk 
└─sdb1   8:17   1   16G  0 part /media/usb

• NAME: Nazwa urządzenia. Na przykład sda, sdb. Litery (a, b...) odpowiadają kolejności, w jakiej urządzenia są wykrywane w systemie.
• SIZE: Rozmiar urządzenia.
• TYPE: Typ urządzenia. Na przykład disk — to fizyczny dysk, a part — jego partycja.
• MOUNTPOINT: Ścieżka, gdzie urządzenie jest zamontowane w systemie plików.

Przydatne opcje

lsblk — to całkiem elastyczne polecenie. Dzięki dodatkowemu parametrowi, możesz uzyskać jeszcze więcej informacji:

• lsblk -f — pokazuje typ systemu plików i UUID (unikalny identyfikator) każdego urządzenia.
• lsblk -o NAME,SIZE,FSTYPE,MOUNTPOINT — wyświetla tylko interesujące kolumny (na przykład nazwa, rozmiar, system plików, punkt montowania).

Przykład:

lsblk -f

Wynik:

NAME   FSTYPE LABEL    UUID                                 MOUNTPOINT
sda                                                         
├─sda1 ext4   rootfs   1111-2222-3333-4444                 /
├─sda2 ext4   home     5555-6666-7777-8888                 /home
└─sda3 swap            9999-AAAA-BBBB-CCCC                 [SWAP]
sdb    vfat   USB_DISK AAAA-BBBB                           /media/usb

---

3. Komenda blkid: magia unikalnych identyfikatorów

Czasem musisz uzyskać szczegółowe informacje o nośniku lub jego systemie plików. I tu z pomocą przychodzi komenda blkid. Jej zadaniem jest identyfikacja urządzeń na podstawie ich systemu plików i UUID.

Podstawy komendy blkid

Uruchom ją bez parametrów:

blkid

Przykład wyniku:

/dev/sda1: UUID="1111-2222-3333-4444" TYPE="ext4"
/dev/sda2: UUID="5555-6666-7777-8888" TYPE="ext4"
/dev/sda3: UUID="9999-AAAA-BBBB-CCCC" TYPE="swap"
/dev/sdb1: UUID="AAAA-BBBB" TYPE="vfat" LABEL="USB_DISK"

• UUID: Unikalny identyfikator partycji (nie zmienia się, nawet jeśli urządzenie zostanie przemianowane, np. z sda na sdb).
• TYPE: Typ systemu plików.
• LABEL: Etykieta partycji.

Praktyczne zastosowanie UUID

UUID jest szczególnie ważny w Linuxie, ponieważ urządzenia mogą dynamicznie zmieniać swoje nazwy podczas uruchamiania. Na przykład to, co dziś nazywa się /dev/sda, jutro może zostać nazwane /dev/sdb. Dzięki UUID możesz używać stałej identyfikacji do montowania urządzeń. Omówimy to szczegółowo na następnym wykładzie, gdzie poruszymy temat pracy z plikiem /etc/fstab.

---

4. Praca z niezamontowanymi urządzeniami

Czasami podłączasz dysk lub pendrive, ale nie pojawia się on jako zamontowany. Może się to zdarzyć z powodu braku aktywnego systemu plików. Użyj lsblk i blkid, żeby szybko dowiedzieć się, co się dzieje.

Załóżmy, że podłączyłeś USB, ale w wyniku lsblk widzisz:

NAME   MAJ:MIN RM  SIZE RO TYPE MOUNTPOINT
sdb      8:16   1   16G  0 disk 

To znaczy, że urządzenie sdb nie posiada aktywnej partycji. Sprawdź wynik blkid, żeby upewnić się, czy jest tam system plików:

blkid /dev/sdb

Jeśli nie ma odpowiedzi, to potwierdza: urządzenie jeszcze nie zostało sformatowane. O tym porozmawiamy w następnym wykładzie.

---

5. Porównanie lsblk i blkid

Obie komendy są użyteczne, ale ich zastosowanie jest różne:

• Użyj lsblk, aby uzyskać przegląd całego systemu: co gdzie się znajduje, jakie partycje są zamontowane.
• Użyj blkid, aby uzyskać szczegóły o systemie plików (typ, etykieta, UUID).

Porównawcza tabela

---

6. Przykład: Od znalezienia urządzenia do zrozumienia jego struktury

Zadanie

1. Znajdź podłączone urządzenie USB.
2. Określ jego system plików.
3. Przygotuj urządzenie do montowania.

Kroki

1. Podłącz urządzenie i wykonaj:

   lsblk
   

   Znajdź swoje urządzenie. Na przykład, sdb.

2. Sprawdź obecność systemu plików:

   blkid /dev/sdb
   

   Jeśli system plików jest nieobecny, zobaczysz pusty wynik. Oznacza to, że urządzenie trzeba sformatować.

3. Jeśli system plików istnieje, zobaczysz jego typ i UUID. Teraz możesz z niego korzystać w dalszej pracy (np. do montowania).

Teraz masz wiedzę, jak pracować z systemami plików w Linux. Na następnym wykładzie zajmiemy się formatowaniem urządzeń, tworzeniem systemów plików i przygotowywaniem ich do pracy! Przygotuj się na ekscytujący proces zamieniania "surowego" dysku w gotowe do użycia narzędzie.